Wat hebben we bereikt?
De verschillende thema’s komen terug in de verslaglegging bij de programma’s. Voor mobiliteit is dat programma 2, voor wonen programma 8, leefomgeving in programma 5, 7 en 8, circulariteit in programma 3 en 8 en klimaatadaptatie en energie in programma 7. De resultaten specifiek voor verduurzaming zijn hier in één overzicht opgenomen.
Thema 1. Mobiliteit
Regionaal werkten we samen aan de speerpunten Gebiedsgerichte corridoraanpak, Regionaal (snel)fietsnetwerk, Mobiliteitshubs en knooppunten, Gedragsaanpak duurzame mobiliteit en Verkeersveiligheid. Als gemeente stimuleerden we inwoners om vaker de fiets te pakken en de auto te laten staan. Ook voerden we het vastgestelde beleid voor het versterken van de laadinfrastructuur in Lingewaard uit.
Voor 2022 stonden de volgende acties gepland, deze zijn ook opgenomen in programma twee:
1.1 We voerden de in september 2021 vastgestelde Visie en Plaatsingsbeleid van laadinfrastructuur voor elektrisch vervoer uit. We namen deel aan de Regionale concessie laadinfrastructuur. Deze concessie is gegund aan Vattenfall. De bestaande overeenkomst met Allego is beëindigd. Er zijn plan- en prognosekaarten opgesteld voor het plaatsen van openbare oplaadpalen in de periode 2022-2025. En er zijn verzamelverkeersbesluiten genomen voor het plaatsen van meerdere oplaadpalen. Er zijn in totaliteit 19 nieuwe openbare oplaadpalen voor elektrische auto’s geplaatst in Lingewaard door Allego en Vattenfall.
1.2 We ondersteunden het project EV-deelauto in Lingewaard. In Huissen en Bemmel zijn plaatsen bij oplaadpalen gereserveerd voor de EV-deelauto.
1.3 Door vertraging in het Tracébesluit ViA15 bleek er onzekerheid over één van de ontwerpkaders (viaduct De Plak over de A15). Zonder duidelijke ontwerpkaders kon de ontwerpfase niet starten.
1.4 Samen met de Groene Metropool Regio (GMR) en de gemeente Arnhem verkenden we een nieuwe snelfietsroute tussen Arnhem-zuid en Huissen-centrum. De verkenning van Snelfietsroute Arnhem-Huissen heeft geleid tot voorkeurstracés met ontwerpschetsen en globale kostenramingen.
1.5 De provincie besloot de nood-concessie voor het Openbaar Vervoer met twee jaar te verlengen. Bij de gesprekken over een nieuwe concessie worden we tijdig betrokken.
1.6 We stimuleerden het fietsgebruik. Dit deden we door op zeven locaties in Lingewaard oplaadpalen voor E-bikes te plaatsen. Daarnaast kwamen er ruim vijftig fietsparkeervoorzieningen (fietsnietjes) in de kernen van Angeren en Doornenburg.
Thema 2. Wonen
Woningen worden duurzamer. Dat begint al in het ontwerpproces en het bouwen. Bouwmaterialen kunnen worden hergebruikt. Woningen zelf worden energiezuiniger en zonne-energie kan op het dak worden opgewekt. Hierin werken we samen met de regio, inwoners en partners zoals corporaties en netwerkbeheerders. Voor klimaatadaptatie (woonomgeving) en energietransitie (woningen) verwijzen we naar programma 7 en de andere thema's in dit verslag. Rondom het ontwerpproces voor nieuwbouw stonden de volgende acties gepland.
2.1 De GMR besprak het onderwerp circulair en conceptueel bouwen veelvuldig. Er zijn onderzoeken gedaan om de in de regionale agenda gestelde ambities verder uit te werken. In de woondeal 2.0 zijn opnieuw stevige doelen gesteld voor circulair bouwen. Dit alles gaan we de komende jaren in de gemeente verder uitwerken.
2.2 Bij de lopende woningbouwplannen namen we het principe van natuurinclusief ontwerpen mee. Dit aan de hand van de vraag naar voldoende groen en bomen in de lijn van addendum groen en het toepassen van streekeigen soorten. Bij project Driegaarden 2 en 3 namen we hiervoor ambities op in de visie.
2.3 We namen deel aan de regionale overleggen op dit vlak en volgden het uitvoeringsprogramma dat hier ontwikkeld wordt.
Thema 3. Circulariteit
Dit thema draait om productie en consumptie. Waarin energie, water, materialen en producten zo lang mogelijk worden gebruikt. Daarmee putten we de aarde zo min mogelijk uit.
Voor 2022 stonden de volgende acties gepland, zie ook de programma’s drie en zeven:
3.1 We hebben succesvol gewerkt aan het verminderen van de hoeveelheid restafval en het verbeteren van de kwaliteit van de aangeboden grondstoffen. Door de inzet van communicatie, de inzet van onze inwoners en de verder optimalisatie van de grondstofinzameling nam de hoeveelheid restafval af met 3,9% tot 73 kilo per inwoner per jaar.
We hebben onze inwoners onder meer via het platform Samen.lingewaard.nl bevraagd over de afvalinzameling. Met de Afvalwijzer (de website afvalwijzer.lingewaard.nl en de app Afvalwijzer Lingewaard) informeerden we inwoners actief over hoe, waar en waarom afval te scheiden en grondstoffen aan te bieden. Ook sociale media hebben we actief ingezet om inwoners te betrekken bij de verdere optimalisatie van de inzameling van huishoudelijk afval.
3.2 We zetten in op de verdere optimalisatie van de gft-, papier- en plastic verpakkingsafval, drinkpakken en blikinzameling (afgekort pbd-inzameling). Hiervoor maakten we de inzamelvoorzieningen voor gft op 10 locaties groter. Ook halen we sinds 1 januari 2022 oud papier in de hele gemeente huis-aan-huis op. Dus ook in het buitengebied. Om te kijken of omgekeerd inzamelen werkt, startten we in Huissen een proef met een pbd-container.
3.3 De inhoudelijke en financiële afwikkeling van dit onderzoek is achter de rug. Het hoofddoel was toestemming door de EU te verkrijgen om waterlinzen voor menselijke consumptie te mogen gebruiken. De uitslag hiervan volgt in 2023.
Thema 4. Klimaatadaptatie
De gevolgen van klimaatverandering zijn merkbaar. Zomers worden warmer en droger en winters zachter en natter. Er is vaker sprake van extreme warmte en extreme neerslag of juist droogte. We bereidden ons voor op de aanpassingen in onze omgeving die nodig zijn om dit beter te kunnen opvangen. We werkten samen met acht andere gemeenten, het Waterschap Rivierenland en de Provincie Gelderland aan het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie en aan een klimaatbestendige regio.
Voor 2022 stonden de volgende acties gepland, zie ook programma zeven:
4.1. Samen met de regio aan de slag met de maatregelen uit de Samenwerkingsagenda:
- Er is een platform voor gedupeerden van funderingsschade door droogte;
- We stelden het nieuwe Gemeentelijk Watertakenplan op. Vastgesteld door de gemeenteraad op 2 februari 2023;
- Inwoners deden mee met het project Steenbreek Lingewaard. We zetten dit project voort;
- Het lokaal hitteplan kwam tot stand in samenwerking met het Rode Kruis, de GHOR en GGD;
- De rioolvervanging en –verbetering gecombineerd met herinrichting van de Woerdsestraat in Gendt, is nagenoeg afgerond.
4.2 De volgende maatregelen uit de Uitvoeringsagenda van de LAS zijn uitgevoerd:
- Onder coördinatie van het regionale samenwerkingsverband Klimaat Actief Rivierenland (KAR) stelden we een lokaal hitteplan op met de GGD;
- Het platform voor gedupeerden van funderingsschade door droogte is opgericht en er is veelvuldig contact tussen gemeente en het platform;
- Voor het project Steenbreek Lingewaard zijn divers acties uitgevoerd met als doel straatstenen te vervangen door groen;
- We stelden een nieuw Gemeentelijk Watertakenplan op waarin klimaatadaptatie is geborgd voor de komende vijf jaar op het gebied van wateroverlast en droogte;
- We startten met het ombouwen van de website Klimaatbestendig Lingewaard.
4.3 Voor het onderdeel riolering/water (GRP) werkten we aan de volgende projecten:
- De herinrichting van de Woerdsestraat in Gendt, inclusief rioolvervanging en –verbetering, is nagenoeg afgerond;
- We rondden de voorbereiding voor de herinrichting van de Gochsestraat in Huissen af, inclusief rioolvervanging en –verbetering. We gaan in 2023 uitvoeren.
Thema 5. Leefomgeving
Lingewaard is een groene gemeente. Inwoners en toeristen kunnen er recreëren, bedrijven kunnen
zich op specifieke locaties ontwikkelen en natuur- en landschapswaarden zijn belangrijk en volop aanwezig. Goede luchtkwaliteit, een gezond geluidsniveau en goede bodemkwaliteit zijn belangrijk. De ODRA handhaaft voor ons de geldende milieunormen.
Ook landschap valt onder leefomgeving. We willen de 'leesbaarheid en herkenbaarheid' van het landschap verbeteren. Aandacht voor cultuurhistorie is hierbij belangrijk. Samen met onze inwoners en (agrarische) ondernemers versterken we de landschappelijke kwaliteit van onze gemeente door groene inrichtingsmaatregelen en -projecten. Hierbij gaat ook aandacht uit naar stimulering van natuurwaarden en biodiversiteit.
Meer groen is goed voor de biodiversiteit. Deze biodiversiteit is groter bij meer verschillende soorten planten, dieren, bomen, bloemen die thuishoren in onze regio. Bij aanplant van nieuw groen hielden we daar rekening mee. Een grote biodiversiteit is niet alleen van belang voor de natuur, maar ook voor ons leven en welbevinden. Bomen speelden hierbij een beeld- en sfeerbepalende rol.
Voor 2022 stonden de volgende acties gepland, deze acties zijn ook opgenomen in de programma’s 5, 7 en 8. We continueerden het Uitvoeringsprogramma Landschap en Biodiversiteit 2019-2023, om biodiversiteit, natuurwaarde en landschappelijke kwaliteit te verbeteren in combinatie met participatie van bewoners:
5.1 In het kader van het project Lingewaard in het Groen hebben eigenaren van 17 erven in het buitengebied een plan laten opstellen voor het vergroenen van hun erf. Hiermee wordt het streekeigen landschap versterkt en biodiversiteit gestimuleerd. De beplanting wordt in het voorjaar van 2023 op de erven aangebracht. Het gaat hierbij om houtsingels, hoogstamfruitbomen en struweelhagen.
5.2 Via twee cursusdagen kregen 22 inwoners voor hun eigen erfkennis en vaardigheden over het beheer en onderhoud van landschappelijke beplanting aangereikt. Hierbij was veel aandacht voor het aspect biodiversiteit.
5.3 Er zijn voor het oprichten van een werkgroep biodiversiteit vier bijeenkomsten georganiseerd. Een brede informatieavond over biodiversiteit en drie bijeenkomsten voor verdieping in theorie en praktijk en verkenning van mogelijke projecten. Momenteel is er een groep in een oprichtingstraject met zo’n negen deelnemers. Deze groep gaat de komende tijd verder nadenken over verschillende thema’s en/of projecten.
5.4 In Lingewaard deden tien agrariërs mee aan het project 'Bloemrijke Akkerranden' dat we samen met gemeente Overbetuwe en de agrarische natuurvereniging Lingestreek organiseerden. Deze agrariërs legden in totaal in Lingewaard bijna 7 ha aan bloemrijke akkerrand aan verspreid over 12 locaties. Bij één akker in Lingewaard hebben de kinderburgemeesters in het voorjaar het bloemrijke akkermengsel ingezaaid. In het najaar vond voor inwoners een veldexcursie over planten en dieren in bloemrijke akkerranden plaats.
5.5 Er is een inventarisatie gemaakt van locaties voor het wegwerken van achterstallig onderhoud. In 2023 wordt op nog te selecteren locaties het achterstallig onderhoud weggewerkt.
5.6 Levend Landschap Gendt- Doornenburg benoemde negen projecten en initiatieven in het landschap. We ondersteunden de ontwikkeling van deze projecten. Enkele van deze projecten zijn inmiddels opgeleverd zoals de aanleg van een wilgengriend.
5.7 We brengen in beeld bij welke nieuwbouwwijken waterdoorlatende materialen gebruikt kunnen worden in plaats van gesloten verharding.
5.8 Er zijn veel verschillende boomsoorten geplant. We kozen voor soorten die passen in ons veranderende klimaat en bij de locaties waar ze werden geplant. Bij iedere nieuwe boom kozen we voor een soort die bijdraagt aan verhoging van de biodiversiteit.
Thema 6. Energietransitie
In 2050 willen wij een energieneutrale gemeente zijn. Dit betekent dat wij de energie die we gebruiken, duurzaam opwekken. We moeten de aankomende jaren hard werken om de gestelde klimaatdoelen te halen. Daar is een flinke inspanning voor nodig, die we de 'energietransitie' noemen. In Lingewaard werken wij aan de energietransitie vanuit drie pijlers:
- het besparen van energie;
- het opwekken van duurzame energie;
- het verduurzamen van de warmtevoorziening (‘van het aardgas af gaan’).
Deze transitieopgave doen we niet alleen. We werken nauw samen met inwoners(initiatieven), bedrijven, Lingewaard Energie, Stichting Lingewaard Natuurlijk, woningbouwcorporaties, netbeheerder(s) en andere partners. Onze inwoners krijgen voorlichting over opbrengsten en kosten van verschillende energiebesparende maatregelen in of aan de woning. Ook zetten we actief stappen op het gebied van de warmtetransitie door verkenning van alternatieve warmtebronnen. We ondersteunden duurzame initiatieven vanuit inwoners, wijk- en dorpsontwikkelingsplannen en ondernemers.
In 2022 stonden er vooral acties opgenomen in programma 7. Aanvullend waren de volgende acties gepland, één algemene actie en de overige genoemd per pijler:
6.1 We maakten een start met het evalueren en herijken van het Beleidskader Energietransitie 2020, inclusief de routekaart(en). Dit herijkte kader wordt in 2023 aan de raad voorgelegd.
Energiebesparing:
6.2 We organiseerden een collectieve inkoopactie. De energiearmoede aanpak richtte zich op isolatie. Het Energieloket schonk ook veel aandacht aan isolatie.
6.3 In samenwerking met Waard Wonen zijn bij meerdere lopende projecten in wijken particulieren aangespoord om mee te doen met verduurzaming. Helaas bleek de animo vanuit inwoners om mee te doen gering.
6.4 We boden vier bedrijven die verduurzaamden een podium. Dit deden we door een filmpje met hen op te nemen of een artikel te plaatsen in het Gemeentenieuws en/ of de nieuwsbrief bedrijven.
6.5 We zetten een gerichte actie op voor bedrijven die een voucher ter waarde van 300 euro konden krijgen bij het uitvoeren van een energiescan door Mijn Onderneming Duurzaam. De voucher kon worden besteed aan advies over mogelijkheden voor energiebesparing/ energietransitie.
Opwekken van duurzame energie:
6.6 De voorbereidingen voor de bestemmingsplanprocedure van Agropark III zijn gestart. Hiervoor zijn de benodigde onderzoeken gedaan. Ook is er verkend welke mogelijkheden er zijn om dit bedrijventerrein duurzaam te maken. Bijvoorbeeld door aansluiting op het warmtenet en duurzame inrichting van zowel openbaar gebied als uit te geven kavels.
6.7 We lieten energiescans uitvoeren voor individuele verduurzaming bedrijfspanden op het bedrijventerrein Pannenhuis. Hierover informeerden we ondernemers.
6.8 We voerden tweemaal per jaar overleg met de netbeheerder. Zo konden we de situatie rondom netbelasting goed monitoren. En zo heeft de netbeheerder een goed overzicht van onze wensen en behoeften van de verschillende netaansluitingen.
6.9 We maakten een aanzet voor de energievisie A15. Hierin beschrijven we voor het gehele gebied een aanpak.
6.10 Ondanks de intentieverklaring van de gemeente zijn de mogelijkheden van energie uit waterkracht bij Fort Pannerden nog niet nader onderzocht. Daarvoor is de invloed en betrokkenheid van gemeente Lingewaard beperkt..
Warmtetransitie:
6.11 We hebben een start gemaakt met het wijktransitieplan Zilverkamp. Samen met de werkgroep Duurzaam Zilverkamp en Waardwonen bepaalden we de prioritering en fasering voor een 'aardgasvrij ready' wijk. Het proces heeft prioriteit gehad boven de juiste duurzaamheidsoplossing.
6.12 Samen met de werkgroep Doornenburg Duurzaam met Energie zetten we concrete stappen om te komen richting formulering van een concrete onderzoeksvraag. Dit doen we ten behoeve van potentiële mogelijkheden voor alternatieve warmtevoorziening van het dorp.
6.13 In NEXTgarden werkten ondernemers, kennisinstellingen en de overheid verder om er een 735 hectare groot energieneutraal (glas)tuinbouwgebied te realiseren voor 2030 (bijbehorende acties staan ook in programma 3).
6.14 We hebben gecommuniceerd over de voortgang van het onderzoek Hoge Temperatuur Opslag (HTO) op Bergerden. Beleidskaders voor de uitwerking van HTO zijn afgestemd met Provincie.
6.15 We zetten het Lingewaards Warmte Infra Bedrijf (nu WNL) voort. Zodat er projecten ontwikkeld kunnen worden die bijdragen aan de warmtetransitie.